της Αγγελικής Καπέλλου,
Κλινικής Διαιτολόγου του Κέντρου Αποθεραπείας και Αποκατάστασης «ΑΝΑΠΛΑΣΗ»
Οι περισσότεροι άνθρωποι παίρνουν βάρος στη διάρκεια της ζωής, είτε επειδή υπάρχει μια φυσιολογική αλλαγή στο μεταβολισμό, ή επειδή μειώνουν τη φυσική τους δραστηριότητα, ή αλλάζουν διατροφικές συνήθειες. Όμως υπάρχει και ένας άλλος «κρυφός» παράγοντας αύξησης βάρους, και αυτός είναι τα φάρμακα. Η φαρμακο-εξαρτώμενη αύξηση βάρους έχει έρθει στο προσκήνιο τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς τα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν αυξηθεί δραματικά και ολοένα περισσότεροι άνθρωποι ακολουθούν κάποια φαρμακευτική αγωγή για χρόνιες παθήσεις.
Εάν υποψιάζεστε ότι παχαίνετε λόγω κάποιου φαρμάκου που παίρνετε, μιλήστε στο γιατρό σας. Εκείνος θα σας συμβουλεύσει. Σε καμία περίπτωση μην διακόψετε κάποια φαρμακευτική αγωγή χωρίς ιατρικές οδηγίες.
Η αύξηση βάρους ποικίλει από 1-2 κιλά έως και πάνω από 15 κιλά κατά τη διάρκεια κάποιας θεραπείας. Αυτή η αύξηση βάρους μπορεί να αποβεί και επικίνδυνη σε καταστάσεις όπως η αρτηριακή υπέρταση και άλλες καρδιολογικές καταστάσεις, ο Σακχαρώδης Διαβήτης, οι υπερλιπιδαιμίες και η οστεοαρθρίτιδα. Παρακάτω θα δούμε ποια είναι τα φάρμακα που μας παχαίνουν και ποιος είναι ο μηχανισμός δράσης τους στον οργανισμό.
Τα φάρμακα που μας παχαίνουν διακρίνονται στις εξής κατηγορίες, σύμφωνα με το τι προκαλούν στον οργανισμό:
- σε αυτά που αυξάνουν το αίσθημα της όρεξης
- σε αυτά που προκαλούν κατακράτηση υγρών
- Άλλα φάρμακα
Ορεξιογόνα φάρμακα
Σε αυτά που αυξάνουν το αίσθημα της όρεξης συγκαταλέγονται φάρμακα που επιδρούν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και επηρεάζουν το αίσθημα κορεσμού. Κατά μέσο όρο προκαλούν μια αύξηση 5 – 6 κιλών και είναι τα εξής:
- Αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Διακρίνονται στις παρακάτω κατηγορίες:
α) τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, που μπορεί να αγγίζουν αύξηση έως και 15 κιλά σε διάστημα 6 μηνών. Αποτελούν τα φάρμακα με τη μεγαλύτερη αύξηση βάρους.
β) Εκλεκτικοί Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης.
γ) Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης - Λίθιο, φάρμακο το οποίο χρησιμοποιείται στην θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Προκαλεί αύξηση μεγαλύτερη των 10 κιλών
- Αντιψυχωσικά φάρμακα
- Αντιεπιληπτικά φάρμακα
- Κάποια αντιισταμινικά φάρμακα
Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν παχαίνουν όλοι όσοι παίρνουν κάποιο από τα φάρμακα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η αύξηση βάρους είναι εξατομικευμένη, δοσοεξαρτώμενη και ανάλογη του χρόνου θεραπείας. Με την επιλογή άλλου φαρμάκου της ίδιας κατηγορίας μπορεί να αποφευχθεί αυτή η παρενέργεια.
Φάρμακα κατακράτησης υγρών
Σε αυτά που προκαλούν κατακράτηση υγρών ανήκουν και φάρμακα που προκαλούν κατακράτηση Νατρίου (Να). Η κατακράτηση υγρών μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή αύξησης βάρους κατά 2 – 3 κιλά, οιδήματος των αστράγαλων ή άλλου συμπτώματος και δεν προκαλεί παχυσαρκία.
- Τα κορτικοστεροειδή, μια ομάδα φαρμάκων που συμπεριλαμβάνει την κορτιζόνη. Εκτός από την κατακράτηση υγρών αυτά τα φάρμακα μπορεί να αυξήσουν την όρεξη και έχουν μια ιδιαίτερη δράση στη διανομή του λίπους στο σώμα. Εάν ο ασθενής που τα παίρνει καταναλώνει πολύ αλάτι, η αύξηση βάρους μπορεί να είναι μεγαλύτερη, αλλά το επιπλέον υγρό υποχωρεί με τη λήξη της θεραπείας.
- Τα οιστρογόνα, παράγωγα των οποίων περιλαμβάνονται και σε μερικά αντισυλληπτικά. Τα τελευταία χρόνια η χρήση οιστρογόνων στα αντισυλληπτικά έχει περιοριστεί, και επομένως η αύξηση βάρους από τη χρήση τους είναι μικρότερη.
- Οι ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου (Ca). Χρησιμοποιούνται σε θεραπείες για καρδιαγγειακές παθήσεις. Οι ασθενείς ( με αρτηριακή υπέρταση, στηθάγχη, καρδιακές αρρυθμίες κλ.) που παίρνουν αυτά τα φάρμακα πρέπει να επικοινωνούν με τον γιατρό τους, αν παρατηρήσουν αύξηση του βάρους τους, γιατί η αύξηση του βάρους μπορεί να είναι σύμπτωμα που προειδοποιεί για άλλα σοβαρά προβλήματα.
Άλλα Φάρμακα
- Αντιδιαβητικά φάρμακα. Στα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη, ο έλεγχος του σακχάρου και το σωματικό βάρος έχουν μια ιδιαίτερη σχέση. Η αντιδιαβητική αγωγή που συστήνει ο ιατρός τους μπορεί να έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στη ρύθμιση του σακχαρώδους διαβήτη, αν συμβαδίσει με την δίαιτα για διαβητικούς που συστήνει ο διαιτολόγος τους.
- Αντιυπερτασικά φάρμακα. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιος είναι ο λόγος για την αύξηση του βάρους σε ασθενείς που παίρνουν β-αδρενεργικούς αναστολείς και υποψιαζόμαστε ότι τα φάρμακα αυτά επηρεάζουν το μεταβολισμό. Οι ασθενείς ( με αρτηριακή υπέρταση, στηθάγχη, καρδιακές αρρυθμίες κλπ.) που παίρνουν αυτά τα φάρμακα πρέπει να επικοινωνούν με τον γιατρό τους, αν παρατηρήσουν μια αύξηση του βάρους τους, γιατί η αύξηση του βάρους μπορεί να είναι σύμπτωμα που προειδοποιεί για άλλα σοβαρά προβλήματα.
Επαναλαμβάνουμε: Εάν υποψιάζεστε ότι παχαίνετε λόγω κάποιου φαρμάκου που παίρνετε, μιλήστε στο γιατρό σας. Εκείνος θα σας συστήσει κάποιο εναλλακτικό φάρμακο, εφόσον κρίνει ότι το φάρμακο προκαλεί το πρόβλημα.
Μην ξεχνάτε: Είναι πολύ πιο σημαντικό να ρυθμίσετε το σάκχαρο, την αρτηριακή πίεση ή τη διάθεσή σας, από τα λίγα παραπανίσια κιλά που ενδεχομένως να πάρετε. Επομένως, σε καμία περίπτωση μην διακόψετε κάποια φαρμακευτική αγωγή χωρίς ιατρικές οδηγίες.
Για να αντιμετωπίσει την ανεπιθύμητη αύξηση βάρους ο γιατρός σας μπορεί επίσης να σας συστήσει
- να αλλάξετε διατροφικές συνήθειες, με την συνδρομή διαιτολόγου
- να αθληθείτε (εφόσον προηγουμένως σας εξετάσει και κρίνει ότι μπορείτε να αρχίσετε ένα πρόγραμμα φυσικής άσκησης)
Κλείνοντας, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε το γνωστό μύθο ότι οι βιταμίνες παχαίνουν. Τα συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείων δεν είναι θερμιδογόνα και ούτε υπάρχει έρευνα που να τεκμηριώνει ότι επηρεάζουν την όρεξη.
Η άλλη οπτική, βέβαια των πραγμάτων υποστηρίζει ότι όλα τα φάρμακα θα μπορούσαν να μας παχύνουν. Και όντως τελικά αυτό συμβαίνει, όταν αυτοί που ακολουθούν μια θεραπεία, κάθε φορά που πρέπει να πιούν ένα χάπι τρώνε και κάποιο – διόλου ευκαταφρόνητο – γεύμα, χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία να μην τους πειράξει στο στομάχι!
