Του Βασιλείου Γιαννακόπουλου
Εργοθεραπευτή
ΚΑΑ – ΑΝΑΠΛΑΣΗ
Κάταγμα ορισμός:
Ο όρος « κάταγμα» σημαίνει λύση της συνέχειας του οστού, αυτό που κοινώς ονομάζουμε «σπάσιμο». Ένα οστό μπορεί να υποστεί πλήρες ή μερικό κάταγμα με οποιονδήποτε τρόπο (σταυρωτά, κατά μήκος ή σε πολλαπλά κομμάτια). Εξού και οι συνήθεις τύποι καταγμάτων περιλαμβάνουν το σταθερό κάταγμα, το ανοιχτό (σύνθετο) κάταγμα, το εγκάρσιο κάταγμα, το λοξό κάταγμα, το συντριπτικό κάταγμα.
Οι πιο συχνές αιτίες καταγμάτων είναι:
- Τραύμα. Μια πτώση ή ένα ατύχημα.
- Παθολογικοί παράγοντες, όπως οστεοπόρωση, ή όγκος, ή λοίμωξη .
- Κόπωση, δηλαδή επαναλαμβανόμενη κίνηση που μπορεί να κουράσει τους μύες και να ασκήσει περισσότερη πίεση στα οστά.
Αιτίες καταγμάτων στην Τρίτη ηλικία:
Η πλειοψηφία των καταγμάτων στους ηλικιωμένους προκαλείται από πτώσεις από όρθιο ύψος. Η δεύτερη πιο συχνή αιτία καταγμάτων είναι οι πτώσεις από χαμηλό ύψος ή από τις σκάλες. Τέλος, αιτία καταγμάτων που παρουσιάζει αυξανόμενη συχνότητα σε ασθενείς ηλικίας εξήντα πέντε ετών και άνω είναι τα αυτόματα κατάγματα που είναι, είτε κατάγματα ανεπάρκειας, ή παθολογικά κατάγματα.
Η αποκατάσταση καταγμάτων σε άτομα τρίτης ηλικίας συνιστά μια σύγχρονη πρόκληση όλα τα σύγχρονα Συστήματα Υγείας.
Συχνότητα εμφάνισης καταγμάτων στη Τρίτη ηλικία.
Τα κατάγματα στους ηλικιωμένους αυξάνονται σε συχνότητα εμφάνισης και γίνονται μείζον ζήτημα υγείας σε πολλές χώρες. Καθώς αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής, είναι αναπόφευκτο, τα προβλήματα που σχετίζονται με τα κατάγματα να συνεχίζουν να αυξάνονται.
Ειδικά ως προς τα κατάγματα ισχίου, κάθε χρόνο περισσότεροι από 450.000 ηλικιωμένα άτομα στην Ευρώπη λόγω πτώσης υφίστανται κάταγμα ισχίου. Στην Ελλάδα ο ετήσιος αριθμός των ηλικιωμένων (70 και πλέον χρόνων) με κάταγμα ισχίου είναι περίπου 20.000.
Κάταγμα ισχίου:
Η πλειονότητα των καταγμάτων ισχίου συμβαίνει σε μία από δύο περιοχές του μηριαίου οστού, του μακρού οστού δηλαδή που εκτείνεται από τη λεκάνη μέχρι το γόνατο:
-Τον αυχένα του μηριαίου οστού, άλλως υποκεφαλικό κάταγμα, ή
-Τη διατροχαντήριο περιοχή, δηλαδή την περιοχή ανάμεσα στα δύο μεγάλα ογκώματα κάτω από τον αυχένα, ήτοι τον μείζονα και τον ελάσσονα τροχαντήρα, άλλως διατροχαντήριο κάταγμα.
Θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με κάταγμα ισχίου:
Η συνήθης θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών που έχουν υποστεί κάταγμα ισχίου αποτελεί συνδυασμό
– ταχείας χειρουργικής επιδιόρθωσης,
– φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση του πόνου,
– την πρόληψη λοιμώξεων, κατακλίσεων και εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης και
– θεραπείας αποκατάστασης.
ΜΕΛΗ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΤΑΓΜΑ ΙΣΧΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ:
Η διεπιστημονική ομάδα για την αποκατάσταση ηλικιωμένου με κάταγμα ισχίου στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ περιλαμβάνει φυσίατρο, ιατρούς παθολογικής ειδικότητας, νοσηλευτές, εργοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, κλινικό ψυχολόγο, νευροψυχολόγο, κλινικό διαιτολόγο. Σημαντική για την Ομάδα είναι και η συνεισφορά του ορθοπεδικού – χειρουργού, που αντιμετώπισε το κάταγμα στην οξεία φάση.
Η ολική προσέγγιση είναι καθοριστική για την αποτελεσματικότητα της αποκατάστασης.
Η σημασία της εργοθεραπείας στην αποκατάσταση καταγμάτων ισχίου:
Σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετανάλυση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών της τελευταίας δεκαετίας οι ερευνητές συμπέραναν ότι, η εργοθεραπεία μετά από χειρουργική επέμβαση κατάγματος ισχίου φαίνεται να βελτιώνει τη λειτουργικότητα του ατόμου. Ως εκ τούτου, η εργοθεραπεία πρέπει να προτείνεται σε ολοκληρωμένα προγράμματα αποκατάστασης μετά από χειρουργική επέμβαση κατάγματος ισχίου.
Σε άλλη αναδρομική μελέτη στην Ιαπωνία οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από τη βάση δεδομένων αποκατάστασης της Ιαπωνίας που καλύπτει την περίοδο 2005–2015. Ταυτοποιήθηκαν ενδονοσοκομειακοί ασθενείς με κάταγμα ισχίου που εισήχθησαν στα ΤΕΠ. Συνολικά, 1266 ασθενείς ήταν επιλέξιμοι με βάση τα κριτήρια αποκλεισμού. Η μελέτη έδειξε ότι η εργοθεραπεία σε ασθενείς με κάταγμα ισχίου στην οξεία φάση μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της λειτουργικής ικανότητάς τους.
Σε άλλη έρευνα τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η εργοθεραπεία βελτίωσε τα αποτελέσματα των ασθενών με κάταγμα ισχίου σχετικά με τη συναισθηματική δυσφορία, την κόπωση, την ανεξαρτησία και τη λειτουργία.
Η Εργοθεραπευτική προσέγγιση ασθενών με κάταγμα ισχίου στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ:
Η θεραπεία πραγματοποιείται με βάση τo ασθενοκεντρικό μοντέλο, που θεωρεί τον ασθενή ως ισότιμο μέλος της ομάδας. Από κοινού καθορίζονται οι στόχοι της θεραπείας και σχεδιάζεται η θεραπεία που είναι εξατομικευμένη, στηριζόμενη στις ανάγκες αλλά και στις δυνατότητες κάθε ασθενούς. Η συμπερίληψη των ατομικών παραγόντων του ασθενούς (ψυχολογικών, κοινωνικών και βιολογικών) διαδραματίζει καθοριστικό παράγοντα στη θεραπεία (βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο). Η ομάδα της εργοθεραπείας εργάζεται μαζί με όλη την διεπιστημονική ομάδα για την επίτευξη των στόχων αποκατάστασης. Η εργοθεραπεία βοηθάει τους ασθενείς που έχουν υποστεί κάταγμα ισχίου να φτάσουν σε ένα επίπεδο λειτουργικότητας που θα τους επιτρέψει να συνεχίσουν να εκτελούν βασικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής και να παραμείνουν ανεξάρτητοι και ασφαλείς και μετά την έξοδό τους από την ΑΝΑΠΛΑΣΗ.
Σημαντική είναι η τήρηση της θεραπευτικής συνέχειας, με τη θεραπεία στο σπίτι, στο οποίο ο εργοθεραπευτής μπορεί να συστήσει παρεμβάσεις, που εξυπηρετούν την λειτουργικότητα και την αυτονομία του ασθενούς.
Πρόγραμμα Εργοθεραπείας για ασθενείς με κάταγμα ισχίου στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ:
Ο εργοθεραπευτής πραγματοποιεί μια αρχική αξιολόγηση του ασθενούς, η οποία περιλαμβάνει ανάλυση λειτουργικής δραστηριότητας και συζήτηση για τις συνθήκες του σπιτιού και το προ του κατάγματος επίπεδο καθημερινής ζωής. Από κοινού καθορίζονται τόσο οι ανάγκες όσο και οι στόχοι του θεραπευτικού προγράμματος. Στην αξιολόγηση συμμετέχει και η οικογένεια με την παροχή χρήσιμων πληροφοριών.
Μετά την αρχική αξιολόγηση ο εργοθεραπευτής συμμετέχει στο σχεδιασμό προγράμματος, σε συνεργασία με τα άλλα μέλη της Διεπιστημονικής Ομάδας Αποκατάστασης της ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ.
Ο εργοθεραπευτής είναι αυτός που θα διδάξει στους ασθενείς τεχνικές ώστε οι τελευταίοι να καταστούν ανεξάρτητοι στην επιτέλεση δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής. Ο εργοθεραπευτής επίσης θα καθορίσει εάν ο ασθενής χρειάζεται τροχήλατο, βοήθημα τύπου «Π» ή οποιοδήποτε άλλο βοήθημα, ώστε ο ασθενής να κερδίσει το συντομότερο δυνατόν αυτόνομη, ανεξάρτητη κινητικότητα.
Η επανεκπαίδευση στις δραστηριότητες καθημερινής ζωής σχεδιάζεται και υλοποιείται μέσα από την ανάλυση λειτουργικής δραστηριότητας, και περιλαμβάνει:
Διαχείριση μεταφορών (π.χ. καρέκλα, κρεβάτι και τουαλέτα), τοποθέτηση του ασθενούς και επανεκπαίδευση μεταφοράς από το κρεβάτι σε μια καρέκλα ή στην τουαλέτα και αντίστροφα, τεχνικές καθίσματος, ντύσιμο και γδύσιμο, μπάνιο, περπάτημα και ανέβασμα σκάλας, τεχνικά βοηθήματα για ντύσιμο, περπάτημα, μπάνιο και χρήση της τουαλέτας, σύσταση κατάλληλων υποδημάτων, συμβουλές για τη διαμόρφωση των χώρων του σπιτιού.
Έτσι ο ρόλος της εργοθεραπείας καθίσταται σημαντικός, όχι μόνον ως προς την αποκατάσταση του ασθενούς με κάταγμα ισχίου, αλλά και ως προς την πρόληψη για την αποφυγή μελλοντικών πτώσεων, αφού, με τις κατάλληλες εργοθεραπευτικές παρεμβάσεις αυξάνεται η ασφάλεια και η αυτονομία των ηλικιωμένων, ενώ η υποστήριξή τους από το οικογενειακό τους περιβάλλον καθίσταται ουσιαστική και αποτελεσματική.
Συμπέρασμα:
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ, η εργοθεραπευτική παρέμβαση σε ασθενείς με κάταγμα ισχίου δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην επανεκπαίδευση σε δραστηριότητες καθημερινής ζωής και στη πρόληψη μελλοντικών πτώσεων.
Στόχος η ασφάλεια, η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη λειτουργική ανεξαρτησία και, τελικά, η επίτευξη Ποιότητας Ζωής τόσο για τον ασθενή όσο και για την οικογένειά του.