Της Όλγας Φαφούτη
Κλινική Νευροψυχολόγος (MSc)
ΚΑΑ – ΑΝΑΠΛΑΣΗ
Ο Σεπτέμβριος ως Παγκόσμιος μήνας Alzheimer είναι αφιερωμένος στους συνανθρώπους μας που πάσχουν από άνοια καθώς και τους φροντιστές τους.
Στις αναπτυγμένες χώρες, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την άνοια (α στερητικό + νους) με πιο συχνή μορφή τη νόσο Alzheimer ως ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα για την ανθρωπότητα στον 21ο αιώνα.
Σύμφωνα με την Αlzheimer Disease International και στοιχεία από το 2018, περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από άνοια, αριθμός που αναμένεται να ανέλθει σε 150 εκατομμύρια μέχρι το 2050, με περίπου 4 εκατομμύρια νέα περιστατικά της πάθησης να καταγράφονται ετησίως σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η νόσος Alzheimer αποτελεί τη συχνότερη μορφή άνοιας, συνιστώντας το 60%-70% όλων των περιπτώσεων. Άλλες νοσολογικές οντότητες που οδηγούν σε άνοια είναι η αγγειακή άνοια (άνοια λόγω εγκεφαλικών επεισοδίων), η Παρκινσονική άνοια (άνοια ως αποτέλεσμα της νόσου του Parkinson ), η άνοια με σωμάτια Lewy, η μετωποκροταφική άνοια κλπ.
Αν και οι αιτίες της νόσου Alzheimer δεν είναι συνολικά γνωστές, ωστόσο οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι.
Η νόσος Alzheimer χαρακτηρίζεται από την εναπόθεση στον εγκέφαλο δύο παθολογικών πρωτεϊνών, του β αμυλοειδούς και της «Tau» πρωτεΐνης, που προκαλούν εκφύλιση των νευρώνων του. Τα συμπτώματα που την χαρακτηρίζουν αφορούν: διαταραχές μνήμης, διαταραχές της ικανότητας κατανόησης και έκφρασης του λόγου, διαταραχές της κρίσης, απώλεια προσανατολισμού στο χώρο και χρόνο και έκπτωση καθημερινής λειτουργικότητας. Επίσης, είναι δυνατό να εμφανιστούν αλλαγές στην προσωπικότητα, συχνές σωματικές ενοχλήσεις και ψυχιατρικά συμπτώματα όπως απάθεια, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις.
Η έναρξη της νόσου Alzheimer είναι αργή και προοδευτική, με τα συμπτώματα να εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άτομο και να επιδεινώνονται με την πρόοδο της νόσου. Συνήθως, αλλά όχι απαραίτητα, οι διαταραχές της μνήμης είναι το πρωιμότερο σύμπτωμα, ακολουθούμενο από τα υπόλοιπα. Τα άλλα ανοϊκά σύνδρομα εμφανίζουν παρόμοια προϊούσα εκπτωτική εικόνα.
H διάγνωση της άνοιας καθώς και η διερεύνηση της αιτίας της αποτελούν μια πολυεπίπεδη διαδικασία η οποία περιλαμβάνει τη λήψη του ιστορικού του ασθενούς, την κλινική νευρολογική εξέταση, την εξέταση των νοητικών λειτουργιών μέσω νευροψυχολογικών δοκιμασιών, και τον απεικονιστικό/ εργαστηριακό έλεγχο.
Λόγω αμφιβολιών για τη διάγνωση περί άνοιας ή αν η συμπτωματολογία είναι άτυπη ενδέχεται ο ασθενής να παραπεμφθεί για εκτεταμένο έλεγχο από ειδικό Κλινικό Νευροψυχολόγο. Ο Νευροψυχολογικός έλεγχος περιλαμβάνει μια σειρά δοκιμασιών οι οποίες μπορούν να αξιολογήσουν λεπτομερέστερα τις νοητικές λειτουργίες και να προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για λειτουργίες όπως ο προσανατολισμός στο χώρο και χρόνο, η βραχύχρονη μνήμη, η ικανότητα υπολογισμών, ο λόγος κ.α , λειτουργίες που χαρακτηρίζονται ως ελλειμματικές κατά τη νόσο Alzheimer. Επιπλέον, είναι δυνατό να παρέχει πληροφορίες για την πορεία του ασθενούς σε βάθος χρόνου, εφόσον επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Στη χώρα μας η αντιμετώπιση των ασθενών με τη νόσο Alzheimer δυστυχώς συνδέεται ακόμα με τη νοσηλεία τους κυρίως σε ψυχιατρικές δομές, χωρίς προγράμματα λειτουργικής αποκατάστασης, τόσο νοητικής, όσο και κινητικής.
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας μας που ανάγονται τρεις δεκαετίες πίσω, δώσαμε ιδιαίτερη βαρύτητα στην άμεση παρέμβαση για τη νοητική αποκατάσταση ατόμων με διαταραχές των ανώτερων νοητικών λειτουργιών (μνήμης, συγκέντρωσης και προσοχής). Για όλους αυτούς τους λόγους, αλλά και επειδή στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ δίνουμε προτεραιότητα στην ολική προσέγγιση των ασθενών μας, φροντίζουμε να διενεργείται σε κάθε ασθενή με διαταραχές αυτών των λειτουργιών εκτενής Νευροψυχολογική Αξιολόγηση από ειδικά εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό.
Επιπλέον, η ΑΝΑΠΛΑΣΗ διαθέτει εξειδικευμένο Ιατρείο Μνήμης όπου ο ασθενής υποβάλλεται σε Νευροψυχολογική Αξιολόγηση καθώς και σε Νευρολογική Εκτίμηση και Αξιολόγηση των σχετικών απεικονιστικών και εργαστηριακών εξετάσεών του.
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ μέσα από την πολυετή ενασχόλησή μας με ασθενείς που πάσχουν από άνοια και στους οποίους εμφανίζονται νοητικές διαταραχές, έχουμε καταγράψει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, τόσο στην ανταπόκριση κατά τη θεραπεία τους, όσο και στην καθημερινότητά τους. Γιατί είναι γνωστό ότι, τα αναφερόμενα νοητικά ελλείμματα δεν παύουν να δημιουργούν δυσκολίες στην ποιότητα ζωής των ατόμων με νόσο Alzheimer και επομένως να καθιστούν αναγκαία την αντιμετώπιση αυτών ή ακόμη καλύτερα την πρόληψη τους.
Η νευροψυχολογική παρέμβαση πραγματοποιείται με ποικίλους τρόπους όπως με ειδικά νευροψυχολογικά εργαλεία για την έγκυρη και αξιόπιστη νοητική εκτίμηση (MMSE, MOCA, ACE-R, BOSTON DIAGNOSTIC APHASIA EXAMINATION, DELIRIUM OBSERATION SCREENING SCALE), αλλά και με εξειδικευμένες νοητικές ασκήσεις ενδυνάμωσης του νου είτε μέσω “paper-pencil» μεθόδων, είτε μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών (ενδεικτικά, via iPad).
Παράλληλα, με βάση το εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα κάθε ασθενούς, πραγματοποιούνται συνδυαστικές συνεδρίες με τα Τμήματα Εργοθεραπείας, Φυσικοθεραπείας, Λογοθεραπείας, Κλινικής Ψυχολογίας, προσαρμοσμένες απολύτως στις ανάγκες των ασθενών, εντάσσοντας έτσι την αποκατάσταση των ασθενών με άνοια στη δράση της Διεπιστημονικής Ομάδας Αποκατάστασης.
Ειδικότερα, μέσα από τις παράλληλες θεραπευτικές συνεδρίες της Νευροψυχολογικής νοητικής ενδυνάμωσης, με συνεδρίες εργοθεραπείας, φυσιοθεραπείας, λογοθεραπείας και κλινικής ψυχολογίας, οι ασθενείς αυτοί εκπαιδεύονται ώστε,
-να αποκτούν την μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία, στη διεκπεραίωση βασικών καθημερινών ασχολιών, όπως το μαγείρεμα, η λήψη αποφάσεων ή η οικονομική διαχείριση
-να ενθαρρύνονται στην κινητικότητά τους όσο το δυνατόν περισσότερο και εντός των ορίων ασφαλείας , ενώ παράλληλα να μειώνεται η ψυχοκινητική τους διέγερση
-να βελτιώνεται η ικανότητα σίτισής τους, η οποία, ιδίως σε ασθενείς μεταγενέστερου σταδίου της νόσου επηρεάζεται λόγω νοητικής βραδύτητας και μειωμένης ικανότητας επεξεργασίας των οδηγιών
-να αποδέχονται τα νοητικά τους ελλείμματα, να ενισχύεται η καλή τους διάθεση και ταυτόχρονα να μειώνονται τα υψηλά επίπεδα άγχους που συχνά εμφανίζουν.
Τέλος σχεδιάζονται και πραγματοποιούνται όχι μόνον εξατομικευμένες, αλλά και ομαδικές συνδυαστικές θεραπευτικές συνεδρίες, μέσα από τις οποίες οι ασθενείς μαθαίνουν να αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους και να κοινωνικοποιούνται.
Τα τελευταία χρόνια εντείνονται οι επιστημονικές έρευνες για τη διερεύνηση αποτελεσματικότερων φαρμακευτικών παρεμβάσεων στην αντιμετώπιση της άνοιας, με εξαιρετικά ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις. Οι έρευνες δείχνουν ότι το έλλειμμα ιχνοστοιχείων και μικροσυστατικών θρέψης (βιταμίνης B6, B12,D, A και φυλλικού οξέως), αλλά και η διαταραχή του θυρεοειδούς αδένα συνδέονται με τη νοητική κατάσταση και ενδεχόμενη εκδήλωση, ή /και την επιδείνωση της νόσου. Επιβαρυντικός παράγοντας θεωρείται και η παχυσαρκία.
Στο Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Μεταβολισμού και Παχυσαρκίας της ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ παρέχεται ενδοκρινολογική αξιολόγηση και Διαιτολογική εκτίμηση και παρακολούθηση, ενώ το Τμήμα Φυσιοθεραπείας σχεδιάζει προγράμματα για τη διατήρηση της καλής σωματικής κατάστασης.
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ θεωρούμε ότι, η πρόληψη και ο συστηματικός έλεγχος των νοητικών λειτουργιών είναι καθοριστικής σημασίας για την βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Σύνθημά μας είναι:
Κάνουμε για τους ασθενείς μας ό,τι είναι αναγκαίο και όχι ό,τι θεωρείται εφικτό.
Κάνουμε για τους ασθενείς μας ό,τι θα κάναμε για την οικογένειά μας.
