του Γιώργου Μπάρτζη, Ειδικού Πνευμονολόγου,
Διευθυντή Παθολογικού Τομέα στο Κέντρο Αποθεραπείας και Αποκατάστασης «ΑΝΑΠΛΑΣΗ»
Τι είναι το βρογχικό άσθμα
Το βρογχικό άσθμα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή των αεραγωγών, που οδηγεί σε στένωση και απόφραξη τους. Αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας, με μεγάλο οικονομικό κόστος.
Το βρογχικό άσθμα που προκαλείται από έκθεση σε επιβαρυντικούς παράγοντες που αφορούν το περιβάλλον εργασίας, ονομάζεται επαγγελματικό βρογχικό άσθμα.
Προϋποθέτει να μην υπάρχει προηγούμενο ιστορικό του ατόμου που εκτίθεται, ενώ αν υπάρχει, τότε η έκθεση σε παράγοντες του χώρου εργασίας προκαλεί επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Αρκετές φορές η έκθεση χωρίς προηγούμενο ιστορικό βρογχικού άσθματος προκαλεί σύνδρομο υπεραντιδραστικότητας των αεραγωγών.
Όταν το επαγγελματικό βρογχικό άσθμα εγκατασταθεί σε άτομο χωρίς προηγούμενο ιστορικό, μπορεί να κάνει παροξυσμούς και σε άλλους παράγοντες πέρα του χώρου εργασίας, όπως : άσκηση, λοιμώξεις, ψυχρός αέρας.
Το επαγγελματικό βρογχικό άσθμα είναι η συχνότερη νόσος που αφορά τους χώρους εργασίας παγκοσμίως. Αποτελεί επίσης το 2-15% του συνόλου των περιπτώσεων βρογχικού άσθματος.
Συνήθως μεσολαβεί κάποιο χρονικό διάστημα από την έκθεση στον υπεύθυνο παράγοντα του χώρου εργασίας μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Λιγότερες είναι οι περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα εμφανίζονται άμεσα μετά την έκθεση στους επιβαρυντικούς παράγοντες (συνήθως σε χώρους εργασίας όπου υπάρχουν καπνός, αέρια, χημικές ουσίες).
Η απομάκρυνση από το περιβάλλον εργασίας οδηγεί σε υποχώρηση των συμπτωμάτων, και αρκετές φορές για να γίνει αυτό χρειάζεται διαρκής αποχή από το χώρο εργασίας.
Τα επικίνδυνα επαγγέλματα
Τα επαγγέλματα στα οποία υπάρχουν συχνά επιβαρυντικοί παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωση επαγγελματικού βρογχικού άσθματος είναι τα εξής:
- Αρτοποιοί
- Κτηνίατροι
- Εργαζόμενοι σε νοσοκομεία και χώρους υγείας
- Αγρότες γαλακτοκομικών προϊόντων
- Εργάτες παραγωγής μεταξιού
- Εργάτες διυλιστηρίων
- Εργαζόμενοι σε βαφές αυτοκινήτων
- Δάσκαλοι και εργαζόμενοι σε φροντίδα παιδιών (λόγω των συχνών λοιμώξεων ανώτερου αναπνευστικού)
- Αισθητικοί
- Επιπλοποιοί
- Κατασκευαστές χαλιών
- Ξυλοκόποι
- Ηλεκτρολόγοι
- Εργαζόμενοι σε επεξεργασία ελαστικών
- Εργαζόμενοι σε συγκολλήσεις
Οι παράγοντες που προκαλούν στον χώρο εργασίας βρογχικό άσθμα
- Φάρμακα
- Βαμβάκι
- Αλεύρι
- Σκόνη ξύλου
- Πούπουλα
- Απολυμαντικά
- Ακάρεα σκόνης
- Έντομα αποθηκευτικών χώρων
- Βαφές-Μέταλλα
- Σκόνη από κόκκους καφέ
Τα συμπτώματα
Είναι ακριβώς αυτά που παρουσιάζονται στο βρογχικό άσθμα που δεν έχει σχέση με το περιβάλλον εργασίας, δηλαδή: βήχας, δύσπνοια, συσφιγκτικό αίσθημα στο στήθος, συρίττουσα αναπνοή. Αρκετές φορές, προ της εκδήλωσης των συμπτωμάτων παρουσιάζονται συμπτώματα ρινίτιδας.
Το οικονομικό και κοινωνικό κόστος είναι πολύ μεγάλο, αφού αρκετές φορές η νόσος καθιστά απαραίτητη την απομάκρυνση του ατόμου από το χώρο εργασίας.
Η διάγνωση του επαγγελματικού βρογχικού άσθματος βασίζεται στην παρουσία παραγόντων κινδύνου στο περιβάλλον εργασίας.
Τα συμπτώματα, ο χρονικός προσδιορισμός εμφάνισης αυτών, και η συσχέτιση τους με το χώρο εργασίας μπορούν να φανούν πολύ χρήσιμα για τη διάγνωση.
Ο σπιρομετρικός έλεγχος προ και μετά της εργασίας, οι δοκιμασίες βρογχικής πρόκλησης, η καταγραφή της μέγιστης εκπνευστικής ροής (PEF), και οι αλλεργικές δερμοαντιδράσεις είναι σημαντικά όπλα στα χέρια του κλινικού ιατρού για τη διάγνωση του επαγγελματικού βρογχικού άσθματος.
Η θεραπεία
Από τη στιγμή που θα τεθεί η διάγνωση θα πρέπει να ακολουθηθεί και η σωστή θεραπεία.
Ιδιαίτερα σημαντικό στη θεραπεία του επαγγελματικού βρογχικού άσθματος είναι η διακοπή της έκθεσης σε επιβαρυντικούς παράγοντες και η απομάκρυνση από το χώρο εργασίας. Η παραμονή στο χώρο εγκυμονεί κινδύνους, αφού μπορεί να προκαλέσει την επιδείνωση των συμπτωμάτων. Παρόλα αυτά η απομάκρυνση από το χώρο εργασίας δεν είναι βέβαιο ότι θα συνοδευτεί από υποχώρηση των συμπτωμάτων.
Η φαρμακευτική αγωγή είναι αυτή που χορηγείται και στο βρογχικό άσθμα που δεν είναι επαγγελματικό, απλώς πρέπει να συνδυάζεται και με την αποφυγή έκθεσης σε επιβαρυντικούς παράγοντες.
Οι β-2 διεγέρτες βραχείας και μακράς δράσης, τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, οι αναστολείς λευκοτριενίων, οι μεθυλξανθίνες, είναι φάρμακα τα οποία δρουν αποτελεσματικά στη θεραπεία του επαγγελματικού βρογχικού άσθματος.
Πολλές μελέτες έχουν αναδείξει το ρόλο του καπνίσματος στο επαγγελματικό βρογχικό άσθμα, αφού οι καπνιστές δείχνουν να είναι πιο ευάλωτοι στους παράγοντες κινδύνου που υπάρχουν στο χώρο εργασίας, απ’ ότι οι μη καπνιστές.
Συμπερασματικά λοιπόν η αντιμετώπιση και θεραπεία του επαγγελματικού βρογχικού άσθματος περιλαμβάνει την απομάκρυνση από το χώρο εργασίας και τη χρήση φαρμακευτικών ουσιών. Βοηθητικό ρόλο έχει η διακοπή του καπνίσματος όπως και η έλλειψη stress.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στη χορήγηση των φαρμάκων, τόσο όσο αφορά τις πιθανές παρενέργειες τους, όσο και την αλληλεπίδραση τους με άλλα φάρμακα που τυχόν λαμβάνει ο εργαζόμενος.
Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του επαγγελματικού βρογχικού άσθματος έχει και η πρόληψη. Αυτή αφορά τη σωστή τήρηση των κανόνων υγιεινής, την προστασία των εργαζομένων που εκτίθενται σε επιβαρυντικούς παράγοντες με συγκεκριμένο εξοπλισμό, τον καλό αερισμό των χώρων, και τη σωστή ενημέρωση των εργαζομένων. Πρόληψη και σωστή θεραπεία λοιπόν είναι η απάντηση των σύγχρονων κοινωνιών στην αντιμετώπιση, μιας νόσου ιδιαίτερα επιβαρυντικής σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
