Της Αναστασίας Μήτκα
Κλινικής Ψυχολόγου (MSc)
ΚΑΑ-ΑΝΑΠΛΑΣΗ
Κάθε χρόνο, στις 10 Οκτωβρίου, η διεθνής κοινότητα γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Η ημέρα αυτή υπενθυμίζει τη σημασία της πρόληψης, της έγκαιρης παρέμβασης και της υποστήριξης για όσους αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες. Το θέμα του 2025, «Πρόσβαση σε υπηρεσίες – Ψυχική υγεία σε καταστροφές και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης», αναδεικνύει την ανάγκη να μην μένει κανείς χωρίς βοήθεια σε στιγμές κρίσης.
Οι πρόσφατοι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Γάζα υπενθυμίζουν με τον πιο σκληρό τρόπο πώς οι καταστάσεις βίας και εκτοπισμού αφήνουν βαθιά ψυχικά και σωματικά τραύματα. Χιλιάδες άνθρωποι –άμαχοι, παιδιά, ηλικιωμένοι και τραυματίες– βιώνουν απώλειες, φόβο και ανασφάλεια, ενώ τα συστήματα υγείας στις περιοχές αυτές δοκιμάζονται στα όριά τους. Η αποκατάσταση, επομένως, αποκτά μια ευρύτερη ανθρωπιστική διάσταση: δεν αφορά μόνο την επούλωση του σώματος, αλλά και την ανάπλαση της ψυχής. Η ψυχολογική υποστήριξη και η δημιουργία δικτύων φροντίδας είναι καθοριστικής σημασίας για την επανένταξη των πληγέντων, για την αποκατάσταση της ελπίδας και της αίσθησης ασφάλειας που διαρρηγνύεται σε κάθε εμπόλεμη σύγκρουση.
Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να εξετάσουμε τον κομβικό ρόλο που έχει ο κλινικός ψυχολόγος σε ένα κέντρο αποκατάστασης, όπου άνθρωποι που αντιμετωπίζουν σωματικές ασθένειες, τραυματισμούς ή χρόνιες παθήσεις δίνουν καθημερινά έναν αγώνα όχι μόνο σωματικής αλλά και ψυχικής ανάρρωσης.
Η ψυχική διάσταση της αποκατάστασης
Η αποκατάσταση δεν αφορά μόνο την αποκατάσταση της κινητικότητας, της αυτονομίας ή της σωματικής υγείας. Πρόκειται για μια ολιστική διαδικασία, όπου η ψυχική ανθεκτικότητα, η αυτοεκτίμηση και η διατήρηση της ελπίδας παίζουν καθοριστικό ρόλο. Πολλοί ασθενείς βιώνουν συναισθήματα απώλειας, άγχους ή ακόμα και κατάθλιψης μετά από ένα ατύχημα, μια χειρουργική επέμβαση ή την εμφάνιση μιας χρόνιας πάθησης.
Ο ρόλος του κλινικού ψυχολόγου
Ο κλινικός ψυχολόγος σε ένα κέντρο αποκατάστασης:
Υποστηρίζει τον ασθενή στη διαχείριση του ψυχικού φορτίου που συνοδεύει την ασθένεια ή την αναπηρία.
Ενισχύει την προσαρμογή σε νέες συνθήκες ζωής, βοηθώντας τον ασθενή να επαναπροσδιορίσει στόχους και δυνατότητες.
Συνεργάζεται με τη διεπιστημονική ομάδα (γιατρούς, φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, νοσηλευτές) ώστε η φροντίδα να είναι ολοκληρωμένη.
Συμβουλεύει τις οικογένειες, προσφέροντας στήριξη και καθοδήγηση στο πώς να σταθούν δίπλα στον άνθρωπό τους.
Καλλιεργεί την ψυχική ανθεκτικότητα, δίνοντας εργαλεία που βοηθούν τον ασθενή να αντιμετωπίσει τις καθημερινές προκλήσεις με περισσότερη δύναμη.
Η ενσωμάτωση ψυχολογικών υπηρεσιών στα κέντρα αποκατάστασης αντανακλά μια σύγχρονη αντίληψη περί υγείας που βασίζεται στη βιοψυχοκοινωνική προσέγγιση. Η φροντίδα δεν περιορίζεται στη βελτίωση της σωματικής λειτουργικότητας, αλλά περιλαμβάνει και την ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητας. Έρευνες δείχνουν ότι οι ασθενείς που λαμβάνουν ψυχολογική υποστήριξη εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα συνεργασίας, ταχύτερη πρόοδο και καλύτερη ποιότητα ζωής. Έτσι, ο ρόλος του ψυχολόγου δεν είναι απλώς υποστηρικτικός, αλλά ουσιαστικά θεραπευτικός, καθώς συμβάλλει στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης πορείας ανάρρωσης που ενσωματώνει σώμα και ψυχή.
Ιστορικά η ΑΝΑΠΛΑΣΗ έχει συμβάλλει στην σωματική και ψυχολογική αποκατάσταση ανθρώπων που επέζησαν μετά από σεισμούς, πυρκαγιές και πολέμους. Πιο συγκεκριμένα για τη ψυχολογική αποκατάσταση, μετά από φυσικές καταστροφές, όπως οι σεισμοί και οι πυρκαγιές, πολλοί επιζώντες εμφανίζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες, τα οποία εκδηλώνονται με έντονο άγχος, φόβο, εφιάλτες και αίσθημα ανασφάλειας που συχνά παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ, οι ψυχολόγοι της διεπιστημονικής ομάδας αναλαμβάνουν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση αυτών των αντιδράσεων, παρέχοντας εξειδικευμένη ψυχολογική φροντίδα μέσα από προγράμματα αποκατάστασης που στοχεύουν τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική ανάρρωση. Μέσα από ατομικές και ομαδικές συνεδρίες, οι ασθενείς ενθαρρύνονται να επεξεργαστούν το τραυματικό βίωμα, να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να αναπτύξουν στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους και του φόβου. Η διαδικασία αυτή ενισχύει την ψυχική αντοχή και συμβάλλει ουσιαστικά στην αποκατάσταση της λειτουργικότητας και της ελπίδας, επιβεβαιώνοντας τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της φροντίδας που προσφέρει το κέντρο αποκατάστασης.
Και βέβαια, η ΑΝΑΠΛΑΣΗ καθημερινά συμβάλλει στην αποκατάσταση πασχόντων από νόσο ή ατύχημα, καταστάσεις που αιφνίδια αλλάζουν τη ζωή των ίδιων των ασθενών, αλλά και των αγαπημένων τους.
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ οι ασθενείς συμμετέχουν σε ομάδες με ψυχοκοινωνικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα που προάγουν την ψυχική ευεξία και την κοινωνική ενσωμάτωση, και τα δύο σημαντικά στοιχεία μίας ολοκληρωμένης αποκατάστασης. Μέσα από οργανωμένες δραστηριότητες, όπως ομαδικά παιχνίδια ή συζητήσεις εμπειριών, οι ασθενείς αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες, ενισχύουν την αίσθηση του ανήκειν και μειώνουν την κοινωνική απομόνωση που συχνά συνοδεύει χρόνιες παθήσεις ή αναπηρίες. Παράλληλα, η ψυχαγωγική διάσταση των ομάδων λειτουργεί ως μηχανισμός ψυχολογικής αποφόρτισης, συμβάλλοντας στην ενδυνάμωση της ανθεκτικότητας και στη βελτίωση της διάθεσης, ενώ ενισχύει τη συνεργασία με τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και την ενεργό συμμετοχή στη θεραπευτική διαδικασία.
Η ανάδειξη του ρόλου του ψυχολόγου στην αποκατάσταση ενσωματώνει το κεντρικό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας: η ψυχική υγεία είναι αδιαχώριστη από τη σωματική. Η πρόσβαση σε ψυχολογική υποστήριξη εντός των κέντρων αποκατάστασης αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα των ασθενών και κρίσιμο παράγοντα για την επιτυχία της θεραπευτικής διαδικασίας. Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας υπενθυμίζει ότι οι κοινωνίες οφείλουν να επενδύσουν σε ολοκληρωμένα συστήματα φροντίδας. Στο πλαίσιο των κέντρων αποκατάστασης, ο κλινικός ψυχολόγος δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά αναγκαίο κρίκο που γεφυρώνει την ιατρική φροντίδα με την ανθρώπινη διάσταση της ανάρρωσης.
Οι κλινικοί ψυχολόγοι της ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ, ως μέλη της Διεπιστημονικής Ομάδας Αποκατάστασης βρίσκονται δίπλα στους ασθενείς και τις οικογένειές τους σε όλο το ταξίδι της αποκατάστασης.
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ
«Κάνουμε για τους ασθενείς μας ό,τι είναι αναγκαίο και όχι ό,τι θεωρείται εφικτό.»
«Κάνουμε για τους ασθενείς μας ό,τι θα κάναμε για την οικογένειά μας.»
Βιβλιογραφία
American Psychological Association. (n.d.). Rehabilitation psychology helps people overcome challenges. APA. https://www.apa.org/education-career/guide/subfields/rehabilitation
Careers in Psychology. (n.d.). Rehabilitation psychologists maximize outcomes for individuals with lingering illness and injury. Careers in Psychology. https://careersinpsychology.org/rehabilitation-psychologists-maximize-outcomes/
Elliott, T. R., & Gramling, S. E. (2012). Psychologists and rehabilitation: New roles and old training models. Rehabilitation Psychology, 57(3), 205–218. https://doi.org/10.1037/a0028691
Elliott, T. R., & Kennedy, P. (2004). Psychological interventions in rehabilitation. In R. G. Frank & T. R. Elliott (Eds.), Handbook of rehabilitation psychology (pp. 267–283). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10662-017
Engel, G. L. (1977). The need for a new medical model: A challenge for biomedicine. Science, 196(4286), 129–136. https://doi.org/10.1126/science.847460
Fletcher, D., & Sarkar, M. (2013). Psychological resilience: A review and critique of definitions, concepts, and theory. European Psychologist, 18(1), 12–23. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000124
Kennedy, P., & Lude, P. (2001). Quality of life, social participation, and health after spinal cord injury: A comparison of men and women. Spinal Cord, 39(10), 521–526. https://doi.org/10.1038/sj.sc.3101207
Livneh, H., & Martz, E. (2012). Coping strategies and resources as predictors of psychosocial adaptation among people with spinal cord injury. Rehabilitation Psychology, 57(2), 136–147. https://doi.org/10.1037/a0027154
Physiopedia. (n.d.). Role of psychologist in a rehabilitation team. Physiopedia. https://www.physio-pedia.com/Role_of_Psychologist_in_a_Rehabilitation_Team
World Federation for Mental Health. (2025). Theme for World Mental Health Day 2025: Access to services – mental health in catastrophes and emergencies. Mental Health Foundation UK. https://www.mentalhealth.org.uk/our-work/public-engagement/world-mental-health-day
World Health Organization. (n.d.). World Mental Health Day. WHO. https://www.who.int/campaigns/world-mental-health-day
